ایران از نظر استفاده از آجر در طول تاریخ سابقه ی  گسترده ای دارد. بناهای بیشماری اعم از آتشکده، مسجد، ساختمان‌های مسکونی و غیره در گذشته به وسیله ی آجر ساخته شده اند.

تاریخچه آجر 

بسیاری از باستان شناسان قدمت آجر را ده هزار ساله می دانند. در ایران بقایای کوره های سفال پزی و آجر پزی در شوش و سیلک کاشان که تاریخ آنها به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد پیدا شده است. همچنین نشانه هایی از تولید و مصرف آجر در هندوستان به دست آمده که حاکی از سابقه شش هزار ساله آجر در آن کشور است. آجر بابلی نیز آجر هایی بوده اند که بسیاری از قوانین بر روی آن نوشته مب شده که قدمت چند هزارساله ای در ایران دارد.

تاریخچه ی آجر ساختمانی :

حدود 5000 سال است که آجر به سبک امروز و پخته شده با خاک رس در ساختمان سازی استفاده می شود. گویا اول بار، آن را برای ساختن شهرهایی در بین‌النهرین و دره سند در پاکستان به کار بردند. در ابتدا، برای درست کردن آجر، مردم گل رس و کاه را، با لگد کردن آن‌ها، مخلوط می‌کردند. آنگاه، مخلوط آماده شده را در قالب‌های مستطیلی می‌ریختند و در آفتاب می‌پختند. آجری که در آفتاب پخته شده بود نمی‌توانست بدون کاه خودش را نگه دارد. سرانجام، مردم بابل، آشور و مصر باستان دریافتند که با گداختن رس تنها آجرهایی به دست می‌آید که محکم تر و در برابر هوا مقاوم‌تر است.

مراحل پخت آجر

مراحل آماده سازی آجر عبارت است از : کندن و استخراج مواد خام، آماده سازي مواد اوليه، قالب گيري، خشک کردن، تخليه و انبار کردن محصول. در زیر مراحل مختلف توضیح داده شده است.

۱.تهیه خاک رس:

برای تهیه ی خاک رس، نیازی به خالص بودن آن نیست. اما باید دقت کنید که درآن چوب و ذغال و سنگ نباشد. چون بعد از پخت، این مواد سوخته و درون آجر حفره های خالی ایجاد می شود.

۲.عمل آوردن خاک:

منظور از عمل آوردن خاک آنست که خاکی یکدست و عاری از کلوخه و مواد خارجی مخصوصا مواد آلی داشته باشیم. برای اینکار خاک را هوا می‌دهند، آن را آسیاب می‌کنند و اگر بخواهند آجر مرغوب تهیه کنند آن را می‌شویند. پس از خشک شدن از الک‌های مخصوص می‌گذرانند و دانه‌های درشت آن را جدا می‌نمایند. بعد از تهیه مصالح اگر بخواهند از آن بلافاصله استفاده نمایند آن را به سالن‌های ساخت گل می‌برند و در غیر این صورت آن را در سیلوهای مخصوص انبار می‌نمایند.

۳.ساختن گل:

در حدود ۲۰ گرم از وزن خاک به آن آب اضافه می‌نمایند. آب مورد نیاز باید فاقد مواد خارجی بوده و همچنین نباید آبی باشد که در مراحل مختلف تهیه آجر با خاک رس ترکیب شیمیایی بدهد. بعد از اضافه کردن آب به خاک آن را خوب مخلوط می‌کنند تا تمام ذرات آن در مجاورت آب قرار گیرد و تر بشود. سپس آن را مدتی به حال خود رها می‌کنند تا رفته رفته آب به تمام ذرات خاک نفوذ کرده و آن را تر نماید و گل به شکل خمیر یکنواختی در آید. آنگاه آن را با لگد زدن ورز می‌دهند و به یکنواخت شدن گل و باز شدن کلوخه‌هایی که هنوز در مجاورت آب قرار نگرفته‌اند کمک می‌کنند. مقدار آب موجود در گل باید به حداقل ممکن برسد و فقط شکل دادن گل را ممکن سازد. زیرا هرقدر آب گل زیادتر باشد خشک شدن خشت مشکل تر و پر هزینه تر می‌شود.

۴.قالب گیری یا خشت زنی:

در گذشته قالب گیری به صورت دستی انجام می شد. به این صورت قالب چوبی به شکل آجری که می‌خواستند تهیه نمایند می‌ساختند. سپس آن را با دست از گلی که قبلا تهیه شده و آماده بود پر می‌کردند. با فشار انگشتان کلیه فضای خالی که ممکن بود وجود داشته باشد پر می‌نمودند. سپس سطح خارجی را با دست صاف و صیقلی می‌کردند.

۵.خشک کردن خشت:

پس از چند ساعت که از زدن خشت می‌گذشت و تقریبا خشت می‌توانست قالب هندسی خود را حفظ کند آن را از محل خود بلند کرده و از سمت سطح باریک تر پهلوی یکدیگر می‌چیدند. و بدین ترتیب سطوح بیشتری از خشت را در معرض جریان باد قرار می‌دادند و به خشک شدن سریع تر خشت کمک می‌کردند. البته در این روش به علت غیر فنی بودن اولا در سطح خشت ناهمواری‌های شدیدی ایجاد می‌شد و در ثانی به علت آن که سطح روی آن در اثر کوران هوا زودتر خشک می‌شد ولی مغز آن هنوز رطوبت داشت و برای آن که رطوبت مغز به خارج هدایت شود ناچار در سطح آن ترک‌هایی ایجاد می‌شد .

روش پخت امروزی آجر :

از این روش ها در گذشته برای پخت آجر استفاده می شد. اما امروزه و با رشد تکنولوژی روش های پخت آجر نیز تغییر کرد. در مقاله ای که انواع آجر و روش های تولید آن را توضیح داده ایم، روش های جدیدتر به تفصیل بیان شده است. یکی از جدیدترین متد های پخت آجر، روش تونلی است. در این روش آتش ثابت بوده و آجر از بین آن حرکت می کند. در روش تونلی آجر به طور کامل پخته می شود. کارخانه آجر سعدی نیز از روش تونلی برای پخت آجر سفال و آجر لفتون استفاده می کند. تولید آجر درجه ۱ و در ابعاد استاندارد نتیجه ی بهره بردن از علم روز در تولید آجر توسط کارخانه آجر سعدی است.